Szaty liturgiczne

Komża
Biała szata sięgająca do kolan, z rękawami i wcięciem przy szyi. Jest strojem liturgicznym, czyli używamy w czasie Mszy Świętej i podczas nabożeństw. Używają jej duchowni, ministranci, jak również inne osoby świeckie, np. kościelny. Powstała ze skrócenia alby. Podobnie jak alba, symbolizuje życie nowego człowieka, odkupionego przez Jezusa. Ma przypominać obowiązek dążenia do ewangelicznej czystości i do świętości. Nazwa pochodzi z języka łacińskiegood słowa „camisia”, co znaczy „koszula”.

Sukienka i kołnierzyk
Jest uzupełnieniem stroju ministranta. Używa się ich tylko razem z komżą. Należy zwrócić uwagę, aby były stosowane w odpowiednim kolorze. Najlepiej w takim samym kolorze ornatu.

Alba
Biała długa, sięgająca kostek tunika. Zazwyczaj przepasana jest paskiem, zwanym cingulum. Jest używana do Mszy Świętej przez lektora, kapłana, czy diakona. Symbolizuje czystość i świętość człowieka, dlatego w starożytności zakładali ją katechumeni, czyli ci, którzy przyjmowali chrzest. Początkowo strój ten określano po łacinie „alba vestis”, co znaczy „biała szata”. Z czasem zaczęto używać samego słowa „alba”. Wzorowana była na starożytnej, rzymskiej tunice.

Stuła
Przypomina wyglądem szal; jest używana przez duchownych. Kaplan zakłada ją na szyję – w taki sposób, aby jej dwa końce opadały mu swobodnie na piersi. Używa jej także diakon, ale przewieszoną przez ramię. Stuła to symbol władzy Chrystusa, jaką posiada osoba duchowna. Jej kolor ma być w kolorze ornatu. Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa „stola”, co znaczy „długa szata”, więc jest to nieco mylące.

Ornat
Szata wierzchnia, używana przez kapłana w czasie odprawiania Mszy Świętej. Od średniowiecza używa się ornatów w różnych kolorach, zależnie od okresu liturgicznego. Obecnie stosuje się dwa kroje ornatów. Nowszy, bardziej popularny to okrągły, przypominający dużą hostię płat materiału, bez żadnych zszyć, z otworem do zakładania przez głowę. Starszy ma formę skrzypiec, jest bez rękawów. Ornat symbolizuje miłość zakrywającą grzechy. Po łacinie „ornatus” znaczy „strój”

Dalmatyka
Tak jak kapłan używa w czasie Mszy Świętej ornatu, diakon używa dalmatyki. Ma ona kształt litery „T”, otwór na głowę oraz rękawy. Właśnie to odróżnia dalmatykę od ornatu – ornat nie posiada rękawów. Ciekawe jest pochodzenie jej nazwy. Łacińskie „dalmaticavestis” znaczy „dalmatyńska szata”. „Dalmatyńska” dlatego, że był to świecki strój mieszkańców Dalmacji. Z czasem stał się strojem liturgicznym.

Kapa
Szata mająca formę peleryny, sięgającej kostek; pod szyją spinana jest klamrą. Kapłan lub diakon używa jej w czasie wystawienia i adoracji Najświętszego Sakramentu ( w kolorze złote lub białym). Można jej używać także w czasie innych nabożeństw, np. Gorzkich Żalów (w kolorze czerwonym). Używa się jej także w czasie procesji, w tym procesji na cmentarz w czasie pogrzebu (w kolorze fioletowym). Z łacińskiego słowa „cappa” usunięto tylko jedno „p” i tak powstało słowo używane w języku polskim.

Welon
Szata w kształcie długiego prostokąta, z klamrą. Zarzuca się ją na ramiona. W kościele stosuje się dwa rodzaje welonu. Bardziej zdobiony używa kapłan lub diakon w czasie błogosławieństwa Najświętszym Sakramentem, obejmując jego końcami podstawę monstrancji. Welon bez ozdób używają ministranci trzymając przez niego mitrę i pastorał w czasie Mszy Świętej celebrowanej przez biskupa. Tym samym słowem określa się też inny rodzaj welonu: niewielki kwadratowy materiał, służący do przykrycia przygotowanego do sprawowania Mszy Świętej kielicha i pateny.

Mitra i pastorał
Znaki (insygnia) władzy biskupiej. Mitra jest nakryciem głowy biskupów (także niektórych opatów), noszonym podczas uroczystych nabożeństw, a najczęściej w czasie Mszy Świętej. Złączone dwie trójkątne tarcze symbolizują Stary i Nowy Testament. Jeżeli mitra jest niedekorowana, nazywa się infułą i noszą ją także niektórzy księża. W czasie uroczystego nakładania mitry biskupowi wypowiadana jest modlitwa, w której jest ona nazwana hełmem zbawienia. Pastorał jest oznaką urzędu pasterskiego. Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa „pastoralis”, co dosłownie znaczy „pasterska (laska)”. Pierwowzorem pastorału była laska pasterska używana przez Mojżesza w czasie wyprowadzania Izraelitów z ziemi egipskiej.

Piuska
Nakrycie głowy przypominające małą czapkę. Papież nosi piuskę białą, kardynałowie – purpurową, a biskupi – fioletową. Jest noszona w pierwszej części Mszy Świętej, tj. w czasie Liturgii Słowa. Należy ją zdjąć na czas Liturgii Eucharystycznej i wystawienia Najświętszego Sakramentu. Poza Mszą Świętą noszą piuskę niektórzy zakonnicy, w kolorze ich habitu. Jej nazwa pochodzi od łacińskiego słowa „pius”, co znaczy „pobożny”.

Paliusz
Przypomina szarfę. Jest wykonany z tkaniny wełnianej, ma sześć krzyżyków wyhaftowanych czarnym jedwabiem. Jeden z jego końców spada na pierś biskupa, a drugi na plecy. Zgodnie z tradycją paliusze tkane są przez zakonnice z klasztoru św. Agnieszki w Rzymie. Używają one do tego wełny z hodowanych przez siebie baranków, poświęconych przez papieża 21 stycznia w uroczystość św. Agnieszki.

Tiara
Słowo „tiara” jest słowem greckim i oznacza „diadem”, czyli koronę monarchów. Jest to uroczyste nakrycie głowy biskupa Rzymu, czyli papieża. Składa się z trzech koron, symbolizujących Trójcę Świętą i potrójną władzę papieża: jako arcykapłan, króla i proroka. Papieże nie noszą jej od roku 1965, kiedy to Paweł VI zrezygnował z jej używania.

Kolory szat liturgicznych

Zielony
Symbolizuje nadzieję, odrodzenie duchowe, młodość, życie i sprawiedliwość. Używa się go w niedziele i dni powszednie Okresu Zwykłego.

Biały
Symbolizuje czystość, niewinność, radość, nastrój świąteczny i światło. Stosuje się go w Okresie Bożego Narodzenia, w Okresie Wielkanocnym, w święta Pańskie (niezwiązane z Jego męką) oraz we wspomnienia Matki Bożej, świętych Aniołów i Świętych, którzy nie byli męczennikami.

Niebieski
To kolor maryjny. Przypomina radość nieba. Najczęściej jest to szata biała z niebieskimi zdobieniami. Jest używana do Mszy Świętej ku czci Najświętszej Maryi Panny.

Czerwony
To znak krwi i męczeństwa, a także języków ognia, symbolizujących Ducha Świętego. Używa się go w uroczystość Zesłania Ducha Świętego i uroczystość Zesłania Ducha Świętegoi uroczystości związane z męką Pana Jezusa (np. Niedziela Palmowa i Wielki Piątek) oraz do Mszy ku czci świętych męczenników.

Złoty
Kolor ten symbolizuje bogactwo i honor. Używany jest wymiennie i zastępuje wszystkie inne kolory poza fioletowym. Stosowany jest przede wszystkim podczas szczególnie uroczystych celebracji (np. w Niedzielę Zmartwychwstania czy przy ślubach).

Fioletowy
Jest znakiem żałoby, smutku, pokuty, skruchy, pokory. Symbolizuje także godność (np. strój biskupa czy prałata). Używany jest w Adwencie, Wielkim Poście i do Mszy świętych pogrzebowych ( zamiast stosowanego wcześniej czarnego).

Różowy
Kolor ten oznacza radość zbliżających się świąt Bożego Narodzenia czy Wielkanocy. Można go używać tylko dwa razy w roku: w trzecią niedzielę Adwentu, zwaną Niedzielą Gaudete, i w czwartą niedzielę Wielkiego Postu, nazywaną Niedzielą Laetare.