Słowniczek liturgiczny

Alleluja – to słowo pochodzenia hebrajskiego, które na język polski można przetłumaczyć jako „wysławiajcie Boga Jahwe”. To radosne wezwanie do sławienia Boga śpiewane przed Ewangelią. Śpiew ten nazywamy aklamacją.

Amen – jest to słowo pochodzenia hebrajskiego, które na język polski można przetłumaczyć jako „niech się stanie”. Jest to więc formuła potwierdzenia, wypowiadana najczęściej na zakończenie modlitwy. Nawet jeśli sami nie wymawiamy całej modlitwy, to wypowiadając końcowe „amen” potwierdzamy, że uważamy ją jako naszą własną.

Aspersja– słowo to pochodzi z języka łacińskiego i znaczy „pokropienie”. Aspersja to czynność poświęcenia osób lub rzeczy wodą święconą. Obrzęd ten ma nam przypominać nasz chrzest. Stosowany w czasie Mszy Świętej zastępuje akt pokuty. Wtedy kapłan, w asyście ministranta niosącego kociołek, przechodzi przez środek kościoła i kropi wiernych wodą święconą.

Bursa - Niewielka torebka służąca do przenoszenia Komunii Świętej dla chorych. Jest zawieszana na szyi kapłana i widoczna, tak by można było oddać cześć niesionemu w niej Ciału Pana Jezusa. Najświętszy Sakrament umieszczany jest w niewielkim pojemniku, zwanym „cyborium” lub „pyxis”, który zawija się następnie w korporał, a korporał wkłada się do bursy. „Bursa” jest słowem pochodzenia łacińskiego i znaczy „torebka”, „skrzyneczka”

Celebrans – słowo to pochodzi z języka łacińskiego i znaczy „celebrujący”. Tak nazywa się kapłana odprawiającego Mszę Świętą. Funkcjonują też wyrażenia pokrewne. „Główny celebrans” to kapłan, który w asyście innych kapłanów przewodniczy Mszy Świętej. „Koncelebra” ma miejsce wtedy, gdy Mszę Świętą odprawia więcej niż jeden ksiądz.

Eucharystia – słowo to pochodzi z języka greckiego; znaczy „dziękczynienie”. Jest to jedna z bardzo wczesnych nazw Mszy Świętej. Najstarsza nazwa to „łamanie chleba” – tak Apostołowie nazywali sprawowanie tego, co ustanowił Pan Jezus w Wieczerniku podczas Ostatniej Wieczerzy.

Gaudete– to słowo łacińskie; znaczy „radujcie się”. Tak nazywa się trzecią niedzielę Adwentu – niedzielę Gaudete, czyli niedzielę radości. Jest to radość z tego, że Święta Bożego Narodzenia są już blisko. A nazwa wzięła się z stąd, że antyfona na wejście, czyli pierwszy liturgiczny tekst przeznaczony na ten dzień, rozpoczyna się od słów: „Radujcie się zawsze w Panu” (Flp 4,4). Na znak radości używa się w tym dniu koloru różowego, a kościół można przystroić kwiatami.

Hostia – to okrągły opłatek, wypiekany z mąki pszennej i wody. W czasie Mszy Świętej staje się on Ciałem Pana Jezusa. Wtedy to słowo piszemy od wielkiej litery. Hostie konsekrowane rozdaje się w czasie Komunii Świętej, przechowuje się w tabernakulum i wystawia w monstrancji do adoracji.

Krzyż Jest symbolem wiary chrześcijańskiej. Śmierć Chrystusa na krzyżu uczyniła go narzędziem zbawienia. Dlatego uczynienie znaku krzyża jest ważnym gestem liturgicznym, rozpoczynającym i kończącym modlitwę. Krzyż procesyjny, jak sama nazwa wskazuje, noszony jest w czasie procesji na rozpoczęcie Mszy Świętej, na jej zakończenie, ale również poza Mszą Świętą. Ministrant, który niesie krzyż, nazywany jest „krucyferariuszem”

Laetare- to słowo łacińskie; należy je wymawiać „letare” i znaczy „raduj się”. Tak nazywa się czwartą niedzielę Wielkiego Postu. Jest to dzień radości ze zbliżających się świat naszego odkupienia, tzn. śmierć i zmartwychwstania Pana Jezusa. Antyfona na wejście, czyli pierwszy liturgiczny tekst tego dnia, rozpoczyna się od słów: „Raduj się Jerozolimo” (Iz 66,10). Od XVI wieku dzień ten nazywano „Niedzielą Róż”. W Bazylice św. Krzyża w Rzymie papież święcił złotą różę i wręczał ją osobiście zasłużonej dla Kościoła. Na znak radości szaty liturgiczne są w tym dniu koloru różowego. A kościół można przyozdobić kwiatami.

Lavabo – to słowo łacińskie, które znaczy „będę mył”. Tak określa się czynność, którą wykonuje ministrant ołtarza w czasie Mszy Świętej po złożeniu przez kapłana darów ofiarnych. Polewa on wodą palce kapłana. Czynności, które nazywamy „drugim lavabo”, wykonuje się w tedy, gdy Mszę Świętą, celebruje biskup: gdy kończy on rozdzielać Komunię Świętą, udaje się na miejsce przewodniczenia. Wtedy ministrant ołtarza podaje mu vasculum lub ampułkę z wodą i tackę oraz ręczniczek.

Liturgia – to sprawowanie sakramentów, a przede wszystkim Mszy Świętej oraz Liturgii Godzin (czyli np. Nieszporów). Słowo to pochodzi z języka greckiego i znaczy „służba”. Przez liturgię Lud Boży sprawuje kult i doznaje uświęcenia.

Nowenna – słowo to pochodzi od łacińskiej nazwy liczebnika „dziewięć”. Tak określa się dziewięciodniowe nabożeństwo przygotowujące do jakiejś ważnej uroczystości. Nakazana jest jedynie nowenna przed Uroczystością Zesłania Ducha Świętego.

Oktawa – słowo to pochodzi od łacińskiej nazwy liczebnika „osiem”. Tak określa się ośmiodniowe obchody, które następują po uroczystościach Bożego Narodzenia i Niedzieli Zmartwychwstania. Służy to pełniejszemu przeżywaniu tych tajemnic naszego zbawienia.

Paschał Duża świeca woskowa, symbolizująca Chrystusa zmartwychwstałego. Jest poświęcana w Wielką Sobotę i ustawiana po lewej stronie ołtarza; pozostaje tam do Wniebowstąpienia Pana Jezusa. Umieszczony na paschale krzyż oznacza zbawczą śmierć Chrystusa. Pięć otworów z włożonymi w nie pięcioma ziarnami symbolizuje pięć ran Pana Jezusa, które były widoczne nawet po Jego zmartwychwstaniu. Na paschale znajdują się także greckie litery: A (alfa) i ? (omega). Są to pierwsza i ostatnia litera greckiego alfabetu. Kreśli się je na znak, że do Chrystusa należą początek i koniec, czas i wieczność. Na paschale wyryty jest także bieżący rok kalendarzowy.

Roraty – jest to specjalna Msza Święta ku czci Najświętszej Maryi Panny. Odprawia się ją wczesnym rankiem w okresie Adwentu, z wyjątkiem niedziel i uroczystości. Nazwa pochodzi od bardzo popularnej pieśni na wejście, rozpoczyna się od słów (po łacinie): „Roratecaeli”, czyli „Niebiosa rosę”. W czasie tej Mszy zapala się dodatkową świecę, tzw. Roratkę, która symbolizuje Maryję, patronkę adwentowego oczekiwania. W Polsce, począwszy od XV wieku, Msze roratnie stawały się coraz bardziej popularne.

Silentium- to słowo łacińskie; znaczy „cisza”. Należy je wymawiać „silencium”. Tabliczka z tym słowem umieszczana jest często w przedsionku kościoła lub zakrystii. Wchodząc do kościoła należy zakończyć rozmowy, zachować ciszę i w skupieniu rozpocząć modlitwę. Także w zakrystii – mimo że trzeba wykonywać różne zadania, by przygotować liturgię –należy zachować ciszę. Pamiętaj, że trzeba przygotować nie tylko naczynia, księgi, szaty liturgiczne, ale i własne serce – na spotkanie z Panem.

Sygnaturka, gong, dzwonki
Tych „instrumentów perkusyjnych” używa się po to, by informować wiernych, że dzieje się cos wyjątkowego. Sygnaturka, jak sama nazwa wskazuje, sygnalizuje, że rozpoczyna się nabożeństwo. Dzwonków używa się po to, aby skupić uwagę na tym, co dzieje się na Mszy Świętej na ołtarzu, oraz by ich poinformować, że należy zmienić postawę. Dzwonków używa się także podczas wystawienia Najświętszego Sakramentu i w czasie procesji eucharystycznych. Gongu używa się w czasie, gdy dokonuje się przemiana chleba i wina w Ciało i Krew Pana Jezusa.

Szafarz – tak określa się człowieka, który sprawuje któryś z siedmiu sakramentów świętych. Jest to najczęściej osoba duchowna. W dwu przypadkach może to być osoba świecka. W razie niebezpieczeństwa śmierci każdy może udzielić chrztu. W przypadku sakramentu małżeństwa to nowożeńcy udzielają go sobie nawzajem składając przysięgę, a kapłan jest jedynie świadkiem, asystuje przy zawarciu małżeństwa.

Świece i akolitki W kościele można spotkać wiele rodzajów świec. Jedne umieszczone są przy ołtarzu głównym na stałe i zapala się je w czasie odprawiania Mszy Świętej. Inne stoją przy ołtarzach bocznych. Specjalny rodzaj świec z lichtarzami, które można przenosić, nazywamy akolitkami. W czasie procesji są one niesione obok krzyża. Stąd też wzięła się nazwa; pochodzi ona od greckiego słowa „akolouthos”, co znaczy „towarzyszący”. W czasie Mszy Świętej, podczas Liturgii Słowa, ustawia się je przed amboną, natomiast podczas Liturgii Eucharystycznej – przy ołtarzu. Każda zapalona świeca jest znakiem Chrystusa, który powiedział o sobie, że jest światłością świata.

Wiatyk – tak określa się Komunię Świętą udzielaną chorym będącym w niebezpieczeństwie śmierci. Słowo to jest z języka łacińskiego i znaczy „zapasy na drogę”. Wiatyk traktowany jest więc jako pokarm na drogę do wieczności.